Blog: Doet u nog aan de voorjaarsschoonmaak?

Het ene na het andere boek ging door mijn handen. Rijen oude leerboeken: toch maar terug op de plank, want de anatomie van de mens verandert immers niet echt. En de prachtige tekeningen in die boeken zijn wel heel verhelderend. Standaardwerken: ook afstoffen en weer terug. Een boek over verslaving uit de jaren 80: ik bladerde erin. Een mooie inkijk in hoe men toen tegen verslaving aankeek. Een zwak karakter en de nadruk op leefomstandigheden, veel schuld en taboe, en de conclusie dat alcoholverslaving moeilijk behandelbaar was. Daar kijken we nu heel anders tegenaan. 

Behandeling van verslaving

Kort geleden werden we hierover bijgeschoold door prof. Anneke Goudriaan. Verslaving, zo vertelde zij, wordt tegenwoordig deels gezien als een hersenaandoening met genetische kwetsbaarheid en deels als een gedragsprobleem. En daar zijn wel degelijk behandelingsmogelijkheden voor. Tegenwoordig hebben we zelfs verslavingsartsen en andere behandelaren die hierin gespecialiseerd zijn. Uit neurobiologische onderzoeken blijkt dat bij verslaafden bepaalde hersengebieden die geassocieerd zijn met beloning en met de aandrang om een middel te verkrijgen, actiever zijn dan bij mensen die niet verslaafd zijn. Daarnaast zijn de neuronale circuits in de hersenen die controle uitoefenen veel minder actief. Vraag is dan of die over- en onderactiviteit de kip of het ei is? Tja, dat is nog niet bekend. En wat heb je aan die kennis? Nou, bijvoorbeeld dat behandelingen waarbij je de controlesystemen versterkt (zoals met cognitieve gedragstherapie) of die waarbij je de beloningssystemen dempt (bijvoorbeeld met medicatie), heel effectief zijn bij de behandeling van verslaving. En dat zie je dan weer terug op die hersenscans.

Verslavende stoffen

De invloed van allerlei verslavende stoffen op de hersenen wordt steeds duidelijker en bekender. Veel mensen kennen wel het beeld van de alcoholdementie (de ziekte van Korsakov). En baby's van aan alcohol verslaafde moeders komen ter wereld met beschadigde hersenen. Iets waar ze hun leven lang last van hebben (het zogenaamde foetaal alcohol syndroom (FAS)). En dat de ontwikkeling van de hersenen na de geboorte tot in de adolescentie en in de volwassenheid doorgaat, weet inmiddels ook iedereen. Zeker als je pubers thuis hebt. Aanleiding voor preventieve acties. Denk bijvoorbeeld aan de grote publieksactie ‘NIX18.nl’.

Verandertaal

Een andere nieuwe ontwikkeling waarover deze professor vertelde, was dat het gebruiken van ‘verandertaal’ beter werkt dan ‘bezwaartaal’. Verandertaal is bijvoorbeeld: “Het zou beter zijn als ik doordeweeks niet meer drink.” Bezwaartaal is bijvoorbeeld: “Het is niet zo erg als ik drink." Het benoemen van positieve punten levert meer op dan het benoemen van negatieve punten en dat wordt ook bij het onderzoek in de hersenen gezien. Focussen op positieve veranderingen werkt in het algemeen beter. Ik denk trouwens dat dat niet alleen voor de behandeling van verslaving geldt, maar zelfs bij het opruimen van een boekenkast. 

De kennis over verslavingsziekten neemt verder toe. Dat helpt bij de aandacht ervoor, het effectief kunnen behandelen ervan en de preventie. Positief dus en goed om daarvoor ruimte in de boekenkast te maken. Oude kennis eruit, nieuwe erin.

Irene van Vliet is chef de (poli)kliniek Psychiatrie.