Zeldzame ziektes: de juiste speld in een berg spelden

En dat is vaak zoeken naar de juiste speld in een berg spelden.

IRDiRC wordt gedreven door vertegenwoordigers van academische centra, de farmaceutische industrie, patiëntenorganisaties, geldschieters van onderzoek en wet- en regelgevers en wordt ondersteund door een secretariaat in Parijs. Betrokkenen komen twee keer per jaar samen om de voortgang af te stemmen en te plannen voor de toekomst. Afgelopen mei was het LUMC gastheer voor een IRDiRC-meeting.   

Genetische fouten

We spreken van een zeldzame ziekte, wanneer een ziekte bij minder dan 5 op de 10000 inwoners in Europa voorkomt. Veel zeldzame ziektes worden veroorzaakt genetische fouten, waardoor patiënten een bepaald eiwit missen, of een schadelijk eiwit produceren. Er zijn naar schatting zo’n 7000 zeldzame ziektes. Het precieze aantal is niet bekend omdat er grote aantallen patiënten zijn voor wie nog geen gendefect is gevonden. 

Het vinden van de genetische oorzaak van een ziekte is niet eenvoudig. De informatie en technieken zijn er: sinds 2001 is het humane genoom volledig in kaart gebracht en weten we welke stukken het recept bevatten voor de aanmaak van eiwitten. Met moderne technieken kunnen we zien of er afwijkingen zijn in deze stukken. 

Maar het probleem is dat vaak honderden soms zelfs duizenden variaties worden gevonden. Hoe weten we welke variatie onschadelijk is en welke variatie ziekmakend? Dit is niet zozeer zoeken naar een speld in een hooiberg, maar zoeken naar de juiste speld in een berg spelden. 

Binnen een jaar een diagnose

Een van de doelstellingen van IRDiRC is dat patiënten met een zeldzame ziekte, waarvan het ziekmakende gen al bekend is, binnen een jaar een diagnose hebben. Voor patiënten bij wie een ziektegen niet gevonden kan worden, moet op wereldwijde schaal worden samengewerkt. Wanneer patiënten die geen familie zijn dezelfde symptomen hebben, is het aannemelijk dat dit wordt veroorzaakt door een defect in hetzelfde gen. Hierbij helpt het dus om twee (of meer) stapels naalden met elkaar te vergelijken en te zien of er identieke naalden te vinden zijn. 

Einde van zoektocht

Het vinden van een ziektegen is belangrijk, want het betekent voor patiënten vaak het einde van een lange zoektocht. Tevens geeft het hen een vorm van zekerheid over het verwachte ziektebeloop. Dat weten we op basis van hoe de ziekte zich ontwikkelt in medepatiënten. Voor sommige genetische aandoeningen zijn behandelingen beschikbaar, die kunnen worden gestart wanneer het gendefect gevonden is. Ook kunnen patiënten zich aansluiten bij een patiëntenorganisatie om in contact te komen met lotgenoten. En ja, er zijn ook organisaties voor patiënten bij wie het gendefect nog niet gevonden is (bijvoorbeeld SWAN, syndromes without a name). Hopelijk zijn deze in de toekomst niet meer nodig.

Bekijk voor meer informatie de website van IRDiRC en lees hoe we in het LUMC omgaan met zeldzame ziektes. 

[youtube 1917104]

Annemieke Aartsma-Rus is hoogleraar Translationele Genetica. Ze houdt zich intensief bezig met het zoeken naar nieuwe therapieën voor Duchenne spierdystrofie.