Zonder de top te bereiken

Meestal hebben pelgrimages een duidelijk reisdoel: Jeruzalem, Rome, Mekka. Ook alpinisten hebben een duidelijk doel: de (steeds hogere) top bereiken. De hoofdpersoon in het boek leert echter dat een Tibetaanse pelgrimstocht niet gericht is op een top, maar juist in een cirkel rond een berg voert die heilig is in die cultuur. De gedachte is dat die berg de as is waar de aarde om draait en dat het rondom de berg lopen de draaiing van de aarde ondersteunt. 

De meeste mensen planten kruisen of steenmannetjes (met hun naam) bovenop bergen, boeddhisten lopen eromheen. Dat eerste heeft veel in zich van (zelf)overwinning, en ook wel iets agressiefs. Het tweede is zachtmoediger. “…een verlangen om te veroveren versus een verlangen om te begrijpen”, schrijft Cognetti.

Metafoor voor academische wereld

Ik kon het niet laten het verhaal als metafoor te zien voor de academische wereld. Die wereld heeft vaak iets in zich van de top bereiken: nieuwe therapieën, heldhaftige genezingen, publicaties in belangrijke tijdschriften en persoonsgebonden subsidies. Het zijn persoonlijke overwinningen en het leidt tot wetenschappelijke vooruitgang en (hopelijk) een betere volksgezondheid. Maar die wereld kan ook competitief zijn en eenzaam. En wie de top niet bereikt, die heeft gefaald. 

De coronacrisis liet ons ook een heel ander gezicht van de academische wereld zien. Allerlei LUMC-medewerkers die plotseling thuis kwamen te zitten, boden zich massaal aan om daar waar kon te ondersteunen en de zorg te laten draaien, zonder persoonlijk gewin. Hier was geen ruimte voor grote woorden als veroveren of overwinnen. Op z’n hoogst kon gepoogd worden (be)grip te krijgen op de ziekte en de zieken bij te staan. 

Nederig

Eén van de intensivisten vertelde me dat COVID-19 haar nederig had gemaakt. Ze had in haar lange carrière nog niet meegemaakt dat een ziekte zo ongrijpbaar was, iedere dag van gezicht veranderde en zo veel mensen deed overlijden op haar afdeling. 

Deze reis bleek niet maakbaar en al helemaal niet te beïnvloeden door gewoon maar nog harder je best te doen of harder omhoog te lopen. Maar met de steun van zoveel mensen bleef de zorg overeind en draaien.

Patiënt als middelpunt

In de zorg hebben we mensen nodig die de top willen bereiken, juist ook in deze tijden. Er moeten behandelingen en vaccins ontwikkeld worden, en verder onderzoek gedaan worden naar de oorzaak van het soms verwoestende verloop van COVID-19. Maar de zorg heeft ook altijd mensen nodig die om de berg heen lopen, die waardegedreven zorg leveren, met de patiënt als middelpunt. Die leren van de dagelijkse zorg en zo proberen grip te krijgen op het soms ongrijpbare. Ook, maar niet alleen in tijden van crisis.  

Martine de Vries is kinderarts, medisch ethicus en hoogleraar Normatieve aspecten van de geneeskunde.