Kunnen we ons voortplanten in de ruimte?

Kunnen we ons bijvoorbeeld voortplanten in de ruimte?

Realiteit en science-fiction door elkaar

Ik kijk graag naar sciencefictionfilms en dat heeft mij een compleet verkeerd beeld gegeven van wat we al kunnen in de ruimte. In werkelijkheid zijn er nog niet zo veel mensen officieel in de ruimte geweest (565), en zeker niet veel vrouwen (65). De meeste ruimtevluchten waren slechts van korte duur, variërend van enkele uren tot ongeveer een week. Er zijn veel minder mensen voor een lange periode in een ruimtestation geweest en dus weten we nog maar weinig over de consequenties van langdurige blootstelling aan microgravity en extra straling. Ik leerde ook dat vrouwen meestal medicijnen slikken om niet te hoeven menstrueren tijdens een verblijf in de ruimte. En volgens mij heeft nog nooit iemand seks gehad in een ruimtestation, hoewel in een space shuttle missie in 1992 een getrouwd stel aan boord was (maar ook nog 5 andere mensen…). Kortom, we hebben dus nog een lange weg te gaan om iets te leren over voorplanting in de ruimte. 

Wat kunnen de effecten zijn van een langdurig verblijf in de ruimte op onze voorplanting? 

Het voortplantingsstelsel van mannen en vrouwen is best gevoelig voor een hogere dosis straling. Het kan leiden tot een vervroegde overgang bij vrouwen en vruchtbaarheidsproblemen bij zowel mannen als vrouwen. Het zou natuurlijk een ramp zijn als alle astronauten op weg naar Mars onvruchtbaar zouden worden tijdens de reis. Hoewel niet veel bekend is over wat er gebeurt met de eicel- en spermakwaliteit in de ruimte, hebben experimenten met knaagdieren laten zien dat mannetjes verlaagde testosteronniveaus krijgen en vrouwtjes een verstoorde menstruele cyclus. Maar er zijn te weinig resultaten om sterke conclusies te kunnen trekken. Het getrouwde astronautenstel uit 1992 is inmiddels gescheiden en samen hebben ze geen kinderen gekregen. Gelukkig hebben sommige astronauten na terugkeer op aarde gezonde kinderen gekregen, op een natuurlijk wijze. 

Geboren in de ruimte

Omdat zwanger zijn niet zonder gezondheidsrisico’s is en de medische hulp in de ruimte hier mogelijk niet op is voorbereid, is een zwangerschap in de ruimte niet toegestaan. Bovendien zijn er andere factoren naast microgravity en hoge stralingsniveaus die de zwangerschap zouden kunnen beïnvloeden. Denk aan psychologisch stress, andere voeding en een verstoord dag-nachtritme. Er zijn al wel zwangere knaagdieren de ruimte in geschoten die daar hun pups kregen, maar met die diertjes is het niet zo goed afgelopen. Ze konden zich lichamelijk eenvoudigweg niet goed ontwikkelen. Het is voor te stellen dat zonder zwaartekracht de ontwikkeling van de spieren en botten, maar ook motoriek, evenwicht en spraak van een baby, heel anders zal verlopen dan op aarde. Dus hoewel er volop gewerkt wordt aan betere raketten, wordt voortplanting misschien de grootste uitdaging voor de kolonisatie van de ruimte. ESA zoekt nu kandidaat-astronauten, misschien voelt iemand zich geroepen om ook over de voortplanting na te denken.

Susana Chuva de Sousa Lopes is hoogleraar ontwikkelingsbiologie, in het bijzonder menselijke ontwikkeling. Voor deze blog kreeg Susana hulp van universitair hoofddocent Bernard Roelen van de Universiteit Utrecht,  Departement Clinical Sciences