Antipsychotica medicijnen gebruiken om kanker te genezen?
Penfluridol is een antipsychotisch geneesmiddel dat sinds de jaren zeventig wordt voorgeschreven bij chronische schizofrenie, acute psychose en het syndroom van Gilles de la Tourette. Recent is ook aangetoond dat het de groei en uitzaaiing van verschillende tumoren remt, waaronder borst-, alvleesklier- en hersentumoren. Op de afdeling Urologie van het LUMC bestudeert een groep onderzoekers onder leiding van universitair hoofddocent Gabri van der Pluijm de herbestemming van penfluridol voor de behandeling van blaaskanker.
Probleem in de gezondheidszorg
In Nederland hebben ongeveer 41.000 patiënten blaaskanker, daarmee vormt het een groot probleem voor de gezondheidszorg. Omdat de tumor na behandeling vaak terugkomt worden patiënten met niet-spierinvasieve blaaskanker geconfronteerd met levenslange controles en heroperaties. Hierdoor is deze vorm van kanker een van de duurste om te behandelen. Van der Pluijm legt uit: “Op dit moment bestaat de zorg voor niet-spierinvasieve blaaskanker uit chemo- en/of immunotherapie, maar blaastumoren reageren niet altijd goed op de huidige behandelingen, en sommige patiënten kunnen ze simpelweg niet verdragen.”
Van hersenen naar blaas
"Ons onderzoek is een paar jaar geleden begonnen toen we een interessante publicatie zagen waarin stond dat het totale risico op blaaskanker aanzienlijk was gedaald bij patiënten met schizofrenie die antipsychotica gebruikten. Dit zette ons aan tot pilotexperimenten met gekweekte menselijke blaaskankercellen in ons laboratorium", zegt Van der Pluijm. Aangemoedigd door hun eerste bevindingen, dienden de LUMC-onderzoekers samen met onderzoekers van Erasmus MC een voorstel in bij het KWF en kregen een tweejarige 'Unieke Kansen' projectsubsidie.
Voordelen van herbestemming
In de geneesmiddelenontwikkeling halen veel potentiële nieuwe geneesmiddelen de markt niet omdat ze een onverwachte en onaanvaardbare toxiciteit blijken te hebben. Van der Pluijm stelt: "Een groot voordeel van het hergebruik van penfluridol is dat het lokaal in de blaas kan worden toegediend waardoor andere weefsels zo min mogelijk aan het medicijn worden blootgesteld. Aangezien penfluridol al vele jaren op de markt is, zijn de bijwerkingen van het geneesmiddel bovendien goed bekend.” Op deze manier maakt de eerder opgedane kennis over de veiligheid en dosering van een medicijn een relatief snelle introductie van alternatieve anti-kankertherapieën in de kliniek mogelijk.
Duurzaam Academic Pharma-model
"Om dit product op een betaalbare en duurzame manier op de markt te brengen, worden we ondersteund door het 'Academic Pharma' initiatief - één van de tien grote onderzoeksthema's van het LUMC", benadrukt Van der Pluijm. Hoogleraar Klinische Farmacologie bij de afdeling Klinische Farmacie & Toxicologie, Teun van Gelder, vult aan: "Samen met het Nationaal Farmaceutisch Kenniscentrum (NFKC) zullen we de onderzoekers helpen bij het opstellen van een registratiedossier - een specifiek terrein waarop het de academische wereld vaak ontbreekt aan kennis en ervaring. Later zal de productie van penfluridol voor blaaskanker hoogstwaarschijnlijk worden uitbesteed. Hiervoor is een licentieovereenkomst met een groter farmaceutisch bedrijf noodzakelijk. De NFKC speelt dus een sleutelrol bij het overbruggen van de kloof tussen deze belanghebbenden op farmaceutisch gebied.”
De onderzoekers streven ernaar de behandeling tegen een aanvaardbare prijs op de markt te brengen. Hun doel is ook om de inkomsten uit penfluridol te herinvesteren in verder academisch farmaceutisch en kankeronderzoek. Toekomstige projecten zullen worden toegespitst op geneesmiddelen waarvoor de industrie minder belangstelling heeft - bijvoorbeeld omdat zij voor een zeldzame ziekte zijn, of omdat hun octrooi is verlopen. "Op deze manier fungeert Academic Pharma als een duurzaam ontdekkings- en ontwikkelingsmodel voor geneesmiddelen voor de toekomst", concludeert Van Gelder.
Dit project is onlangs geselecteerd voor financiering via het LUMC Donatie Investeringsfonds.