Blijven leren om tot voortschrijdend inzicht te komen

Tijdens dit congres bood de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie zijn excuses aan voor de houding van de psychiatrie met betrekking tot homofilie. Lange tijd werd dit als een ziekte, een psychiatrische stoornis, gezien. In de jaren 60 stond dit in Nederland zo in de medische boeken beschreven. Mensen werden met psychotherapie behandeld of ondergingen religieuze rituelen om van hun homofilie af te komen. In mijn contacten met patiënten heb ik terug gehoord hoe mensen dit als traumatisch ervaren hebben, daaronder hebben geleden en soms nog steeds last van hebben. Daarom belangrijk voortschrijdend inzicht.

Een ander moment waarop ik aan het motto moest denken was tijdens een sessie over elektroconvulsie therapie (ECT) en andere hersenstimulatietechnieken, zoals Deep Brain Stimulation (DBS). We leren steeds meer hoe we deze technieken veilig kunnen toepassen voor mensen met ernstige psychiatrische ziekten zoals depressie en dwangstoornis. Want voor veel mensen klinkt ‘iets doen in en met je hersenen’ toch wel als heel eng en risicovol. En we ontdekken steeds meer over waarom deze behandelvormen werken bij deze aandoeningen en daarmee over de patho-etiologie, de oorzaken en het ziekteproces.

De lezing van de ‘neurotheoloog’ Andrew Newberg gaf ook aanleiding tot verder nadenken. Hij doet onderzoek naar de relatie tussen de hersenen en religieuze of spirituele ervaringen en acties zoals bidden, meditatie en ‘bijna-dood’-ervaringen. Onderzoek laat zien dat er een positief verband is tussen spirituele activiteit en gezondheid. Zo wordt de bloeddruk lager en de hartslag langzamer. Ook verbetert daardoor het concentratievermogen, het geheugen, de stemming en worden angstgevoelens minder. Mindfulness-meditatie wordt daarom toenemend ingezet als ondersteunende behandeling bij depressie en angstklachten en bij mensen met chronische aandoeningen en kanker. Het onderzoek van de hersenen laat zien dat bij mensen die regelmatig mediteren, vergeleken met controle-mensen die dat niet doen, een toename van doorbloeding en activiteit in de voorste hersengebieden te zien is en er meer contacten tussen hersencellen zijn. Die voorste hersengebieden zijn belangrijk bij cognitieve functies zoals aandacht en concentratie. Daarnaast hebben ze verbinding met diepere hersengebieden, het limbische systeem dat betrokken is bij emoties en geheugen. Ook blijkt er meer activiteit te zijn in de gebieden die het zogenaamde autonome zenuwstelsel reguleren dat betrokken is bij hartslag, bloeddruk en ademhaling. Inderdaad, er gebeurt heel veel ‘tussen de oren’.

“Alles stroomt en niets blijft”. Blijven leren om tot voortschrijdend inzicht te komen, is belangrijk om onze patiënten beter te behandelen. Maar eigenlijk voor iedereen en bij alles in ons leven.

Irene van Vliet is chef de (poli)clinique Psychiatrie.